ماسوله ـ روستای پلکانی

«شهرک چشمه‌سارهای شفاف» «روستای پلکانی» «شهرک ستارگان روشن» «روستای آبشارهای غلتان»؛ این روستای مسحورکننده در 36 کیلومتری شهر فومن در استان گیلان واقع است. جادة‌ با صفایی که در میان شالیزارهای سبز و خرم و جنگلهای انبوه و سر به فلک کشیده از دو سر احاطه شده است ماسوله را از شرق به فومن و به دنیای خارج ارتباط می‌دهد.

اگر از کنار بستر مواج و خروشان «ماسوله رودخان» که از ستیغ کوهستانهای ییلاقی ماسوله سرچشمه گرفته و از پایین روستا می‌‌گذرد به تماشا بایستی طبیعت زیبای ماسوله در نیمه نخستین سال، با طراوت و سرسبز است، مثل تکه‌های زمرد، و در نیمة دوم سال، مانند قطعاتی از طلای ناخالص، لابه‌لای بناهای قدیمی و چشمگیر آن می‌درخشد و منظره‌ای بس دلپذیری و رویایی به آن می‌بخشد. روستا متشکل از چهار قسمت به نامهای «محلة خانه‌بر» «محله مسجدبر» «اسدمحله» و « کش سر» است که در وسعتی به مساحت تقریبی صد و پنجاه هزار متر مربع رخ می‌نماید.

اختلاف ارتفاع از بلندترین نقطه تا پایین‌ترین سطح روستا قریب صدمتر بوده و همین مسئله موجب پیدایش نمایی بی‌نظیر در معماری ماسوله است. بدین نحو که گذرگاهها و معابر عمومی اکثراً همان بامهای خانه‌هاست.به‌عبارت دیگر در ماسوله غالباً وقتی از کوچه‌ای گذر کنی از روی بام چند خانه گذشته‌ای و ارتباط این گذرگاهها، با وسیلة پله‌های سنگی است که نمای کلی روستا را یکپارچه‌تر و زیباتر می‌سازد.

خانه‌ها بیشتر دوطبقه و به ندرت یک و یا سه طبقه است. دالان، سیاهچال، انبار، پله‌های بلندی که طبقة همکف را به طبقة دوم می‌پیوندد، «پشن» که همان «توالت» باشد، هال که به زبان محلی به آن «چغم» می‌گویند،‌ اتاق نسبتاً‌ بزرگی که محل پذیرایی میهمان است، اتاق کوچکتری که نشیمن‌گاه دائمی ساکنان خانه است، و «سومه» که مقر زمستانی خانواده است به اضافه تالار که عبارت از ایوان کوچکی است قسمتهای یک خانه بزرگ و کامل را در ماسوله تشکیل می‌دهد. خانه‌های کوچکتر ساده‌تر است و فضای کمتری دارد. ماسوله‌‌ای خانه‌های خود را با خشت و سنگ و تیرهای چوبی و سرخس وحشی می‌ساختند. سرخس وحشی یا به زبان محلی «خَزف» به‌طور خودرو در ماسوله و اطراف آن به فراوانی می‌روید و عایق آب است. اکثر ماسوله‌ایها سالی یک بار رو بنای خانه‌های خود را با گلی زرد و بام آن را با گل کبود که هر دو از کنارة «ماسوله رودخان» به دست می‌آید اندود می‌کنند.